«Μία Πλάκα Κάναμε»: Γιατί δεν Γελάμε με τα Σεξιστικά αστεία

-Ποιος είναι ο ορισμός ενός queer Φιλανδού?

-Κάποιος που του αρέσουν οι γυναίκες περισσότερο από τα λεφτα.

-Πώς ανακαλύπτεις τους Κορεάτες στη γειτονιά σου?

-Άσε ένα κέρμα να κυλήσει στον δρόμο.

-Γιατί οι Αμερικάνοι έχουν μεγάλες μύτες?

-Γιατί ο αέρας είναι δωρεάν.

Αν δεν πιάσατε τα παραπάνω ανέκδοτα, δεν φταίει το χιούμορ σας. Άλλωστε δεν χρειάζεται να γελάσεις όντως με ένα ανέκδοτο για να το «πιάσεις». Αρκεί να γνωρίζεις τις παραδοχές και τα στερεότυπα στα οποία βασίζεται. Στην αυθεντική εκδοχή τα ανέκδοτα αυτά αφορούσαν Εβραίους και το αστείο συνίσταται ακριβώς στο ότι είναι οικουμενικά γνωστό πως οι αυτοί είναι φιλοχρήματοι. Και έχουν μεγάλες, γαμψές μύτες. Χωρίς αυτές τις παραδοχές το ανέκδοτο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Και αντίστροφα: τα ανέκδοτα αυτά μας μαθαίνουν ότι οι Εβραίοι είναι φιλοχρήματοι. Και ότι τους αναγνωρίζουμε από τις γαμψές μύτες -όπως απεικονίζονται και στις γελοιογραφίες.

Μα είναι απλά ένα αστείο στερεότυπο θα πείτε. Το στερεότυπο αυτό όμως δεν είναι καθόλου άσχετο με το Ολοκαύτωμα και γενικότερα τις διώξεις των Εβραίων στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η εικόνα του φιλάργυρου Εβραίου που θα έκανε τα πάντα για τα λεφτά διαιωνίζεται διαμέσου των αιώνων με λιβελογραφήματα όπως τα Πρωτόκολλα των Σοφών των Σιών. Αυτά τα “άκακα” αστειάκια δεν είναι παρά μια πιο εκλεπτυσμένη μορφή του αντισημιτισμού που έχει αποτελεσει τη βάση για τα πογκρομ στην Τσαρική Ρωσία μέχρι και δομικό στοιχείο την ναζιστική προπαγάνδας η οποία παρουσίαζε τους Εβραίους ως στυγνούς εκμεταλλευτές και τους κατεξοχήν φορείς του καπιταλισμού. Αυτό δε σημαίνει ότι τα ανέκδοτα για τους Εβραίους προκάλεσαν το Ολοκαύτωμα. Τα ανέκδοτα αυτά όμως είναι ταυτόχρονα σύμπτωμα του αντισημιτισμού και μέσο διάδοσής του. Τα στερεότυπα που αναπαράγουν τέτοιου είδους αστεία λοιπόν δεν είναι αθώα και πρέπει να τα βλέπουμε κριτικά. Βασίζονται στην ύπαρξη ενός συστήματος καταπίεσης και συμβάλλουν στην διαιώνισή του.

Ομοίως, τα σεξιστικά αστεία δεν είναι απλά αθώα αστεία. Στηρίζουν και ταυτόχρονα αναπαράγουν κλασικές πατριαρχικές παραδοχές: οι γυναίκες είναι τρελές, υστερικές, πουτάνες, φιλάρεσκες, υπερευαίσθητες, ζηλιάρες και αξίζουν τον χλευασμό μας αν είναι χοντρές, «γεροντοκόρες» ή φεμινίστριες. Όλα αυτά βασίζονται σε υπάρχουσες αντιλήψεις που στηρίζουν την ιδέα περί γυναικείας κατωτερότητας. Τα ανέκδοτα απλά φροντίζουν να τις φυσικοποιούν, να τις κανονικοποιούν και να τις σερβίρουν ως μια οικουμενική αλήθεια. Το δε δήθεν χιουμοράκι τις κάνει να φαίνονται ακίνδυνες. «Δεν είναι μισογυνικες γιατί δείτε, γελάμε όταν τα λέμε. Γελάστε κι εσείς. Μην είστε ξινές». Και μερικές γυναίκες όντως γελάνε –όπως ορισμέν@ γελάνε με τα κακά αστεία του αφεντικού τους.

Σύμφωνα με δύο θεωρίες σχετικά με το χιούμορ, αυτό χρησιμοποιείται είτε ως μηχανισμός ανακούφισης από μια δύσκολη κατάσταση (relief theory), είτε ως μέθοδος bonding μιας ομάδας γελώντας εις βάρος κάποιου τρίτου (superiority theory). Τα σεξιστικά αστεία ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία καθώς βοηθούν τους άντρες που αστειεύονται εις βάρος των γυναικών να δεθούν μεταξύ τους και ταυτόχρονα να διατηρήσουν την αίσθηση ανωτερότητάς τους απέναντί μας. Η αναπαραγωγή των ίδιων αστείων περισσότερο ακούγεται σαν τα αλυχτά μιας αγέλης λύκων για να τρομάξουν το θήραμα, παρά με την βουβή κραυγή του απελπισμένου. Για παράδειγμα η οικονομική κρίση έχει αποτελέσει την αφορμή για γαλόνια χιούμορ. Είναι άλλο όμως να αυτοσαρκάζεσαι για την πενιχρή οικονομική σου κατάσταση, έχοντας το χιούμορ σαν μηχανισμό άμυνας όπως στο πρώτο παράδειγμα και κάτι ολότελα διαφορετικό να χρησιμοποιείς το χιούμορ προκειμένου να επιτεθείς, χλευάζοντας την επισφαλή θέση ενός λιγοτέρου προνομιούχου συμπολίτη σου. Από τα δύο αστεία μόνο το δεύτερο προκάλεσε αποστροφή.


βενζιναδικο

ζορμπα

Η παρακάτω γελοιογραφία για παράδειγμα έχει την ίδια θεματική με το post. Η διαφορά όμως έγκειται στο ότι αντί να κάνει πλάκα εις βάρος της πωλήτριας εμπαίζοντάς την για την επισφαλή της θέση, την προσεγγίζει με συμπόνοια και κατανόηση λειτουργώντας ανακουφιστικά και συνάμα υποστηρικτικά.

πωλήτρια.png

πηγή: http://www.socomic.gr/2016/12/the-working-dead-athens-working/

Η σάτιρα είναι επιτυχής όταν χτυπάει από κάτω προς τα πάνω (“punching up, not down” όπως λένε στα αγγλικά), όχι όταν έχει στόχο τον αδύναμο από θέση προνομίου. Τα αστεία για το βιασμό, το Ολοκαύτωμα, την δουλεία δεν είναι αστεία που γίνονται από τα θύματα βιασμού, τους Εβραίους και τους μαύρους για να μειώσουν την ένταση που τους προκαλεί ο μισογυνισμός, ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός. Είναι κατά κανόνα αστεία που γίνονται από τους προνομιούχους και είτε εσκεμμένα είτε όχι μειώνουν τη σοβαρότητα των καταστάσεων αυτών έτσι ώστε τα θύματα τους όχι μόνο να νιώθουν άβολα αλλά και να αντιλαμβάνονται ως εχθρικό έναν κόσμο όπου τα προβλήματά τους αντιμετωπίζονται ελαφρά. Επιπροσθέτως, τα αστεία για τον βιασμό αναπαράγουν βασικά αξιώματα της κουλτούρας του βιασμού, για παράδειγμα ότι οι γυναίκες κατά βάθος τον απολαμβάνουν ή ότι οι άντρες είναι αδύνατο να κρατηθούν. Ο βιασμός δεν πρέπει να γίνεται αστείο όχι γιατί είναι κάτι ιερό που κανείς δεν πρέπει να αγγίξει αλλά γιατί ο τρόπος με τον οποίο αναφέρεται για πλάκα είναι επιβλαβής για τις γυναίκες που ζουν σε έναν κόσμο όπου ο βιασμός είναι ένας διαρκής κίνδυνος. Αν υπάρχει καλό rape joke αυτό θα ήταν κάποιο που αναδεικνύει ακριβώς αυτή την κατάσταση, όπως πολύ πετυχημένα το κάνει εδώ ο Louis C.K.: https://www.youtube.com/watch?v=yRzs7v0do_Q


«Και τι γίνεται με τα αστεία εναντίον των αντρών;», με ρωτάνε συχνά. Τα αστεία που αφορούν τους λευκούς, ετεροφυλόφιλους, cis άντρες (όταν δηλαδή δεν χλευάζουν έναν άντρα για την φυλή, την σεξουαλικότητά του, την ταυτότητα φύλου του αλλά ακριβώς για την ιδιότητά του ως άντρα) είναι συνήθως αστεία που δείχνουν ότι είναι «γουρούνια» και έχουν στο μυαλό τους μόνο το σεξ και το φαγητό. Ας αναλογιστούμε όμως, ποιος βλάπτεται πραγματικά όταν οι άντρες είναι (ή θεωρείται ότι είναι) αναίσθητοι και αναζητούν πάση θυσία σεξ και φαί. Οι άνδρες απλά αυτοσαρκάζονται παρουσιάζοντας τους εαυτούς του σαν άμοιρα έρμαια των αταβιστικών τους ορέξεων, δικαιολογώντας κάθε μη πολιτισμένη συμπεριφορά τους, ενώ οι γυναίκες βρίσκονται για μια ακόμα φορά στη θέση του θύματος. Πρώτον γιατί έτσι μαθαίνουν ότι δεν είναι παρά σεξουαλικά αντικείμενα που δε θα πρέπει να έχουν προσδοκίες συναισθηματικής φύσης από αυτούς. Δεύτερον, επειδή το πατριαρχικό αυτό μοντέλο αρρενωπότητας για τον άντρα τον σκληρό, τον άντρα γαμιά, είναι ακριβώς η ουσία στην οποία βασίζεται η αντρική ανωτερότητα στην πατριαρχία. Η αντρική σεξουαλικότητα δεν στιγματίζεται, αντίθετα εξυμνείται, ενώ η αναισθησία θεωρείται προτέρημα σε σχέση με τον γυναικείο συναισθηματισμό, που είναι και ο λόγος για τον οποίο αυτές ακόμα δε θεωρούνται κατάλληλες για ηγετικές θέσεις. Επομένως, ακόμα και αν τα αστεία αυτά περιορίζουν τους άντρες σε στερεότυπα, αυτό γίνεται και πάλι στον βωμό της πατριαρχίας. Και όπως έχουμε πει και αλλού, η πατριαρχία είναι ένα σύστημα ιεραρχίας που ευνοεί τους άντρες εις βάρος των γυναικών.

Το χιούμορ δεν είναι ένα είδος free pass που σου επιτρέπει να πεις οτιδήποτε χωρίς καμία κριτική ή ανάλυση. Αν συνεχίσεις λοιπόν να υπερασπίζεσαι τα μισογυνικά και ρατσιστικά σου αστεία θα κριθείς όχι μόνο ως μισογύνης και ρατσιστής αλλά και ως τεμπέλης. Δεν μπορείς καν να σκεφτείς έξω από τα καθιερωμένα. Και όχι, δεν είσαι edgy και τολμηρός γιατί απλά δεν υπάρχει τίποτα πιο προβλέψιμο και ασφαλές από ένα αστείο που θίγει τον ήδη καταπιεσμένο.

12 thoughts on “«Μία Πλάκα Κάναμε»: Γιατί δεν Γελάμε με τα Σεξιστικά αστεία

  1. Το σχόλιο της Ζορμπά δεν ήταν για να κοροϊδέψει την οικονομική θέση της πωλήτριας. Αποτελούσε απάντηση σε ένα κακεντρεχές σχόλιο της πρώτης στο πρόσωπό της. Αν γνωρίζετε γραφή και ανάγνωση θα το δείτε αυτό. Επιπλέον αν η αντίληψή σας, σας επιτρέπει να δείτε την πραγματικότητα και όχι αυτό που θέλετε ή σας βολεύει να δείτε, επίσης θα το καταλάβετε αυτό.

    Μου αρέσει!

      • Δεν είναι δικαίωμά της να θέλει το μίντιουμ? Γιατί έτσι γουστάρει. βρε αδερφέ, θέλει να της είναι τσίτα το ένδυμα. Επειδή διαβάζω πως, όταν επιθυμούμε κάτι, είναι απαράδεκτο και κατακριτέο να προσπαθούν να μας πείσουν ότι δεν πρέπει να το επιθυμούμε και ότι χρειαζόμαστε κάτι άλλο από αυτό που επιθυμούμε. Τελικά χρειαζόμαστε μέντορες και μπούσουλες? Και σε ποιους τομείς της ζωής μας? Έχω μπερδευτεί με τα μέτρα και τα σταθμά μας. Όπως η συναινετική βία στο σεξ…αυτές που τη βρίσκουν με το βίαιο σεξ, είναι τελικά δικαίωμά τους να το θέλουν και δεν μας πέφτει λόγος ή πρέπει να τις κάνουμε να καταλάβουμε ότι υποβιβάζουν τους εαυτούς τους και αναπαράγουν πατριαρχικά στερεότυπα? Αν η συναινετική βία στο σεξ είναι οκ, γιατί έτσι μου είπε μια φεμινίστρια προ ολίγου, και ότι δεν μπορούμε να υποθέτουμε τι μπορεί να επιθυμεί η κάθε γυναίκα ούτε να κρίνουμε τι της αρέσει, τότε είναι οκ να επιθυμεί να φορέσει και το μίντιουμ, γιατί πολύ απλά, έτσι της αρέσει, χωρίς να έχει την επικριτική πωλήτρια να της επισημαίνει ότι χρειάζεται κάτι άλλο από αυτό που επιθυμεί. Ναι ή όχι? Πρέπει να επεμβαίνει η πωλήτρια για να μας δώσει το σωστό νούμερο, προκειμένου να ντυθούμε σωστά, ακόμη κι αν εμείς επιθυμούμε (εσφαλμένα κατά την πωλήτρια) κάτι άλλο, όπως, επίσης, πρέπει να επεμβαίνουμε και να συμβουλεύουμε τις γυναίκες ότι το να αρέσκονται στη βία στο σεξ, είναι αναπαραγωγή και διαιώνιση ακραίων πατριαρχικών στερεοτύπων? Τα ερωτήματα είναι μάλλον ρητορικά.

        Μου αρέσει!

      • ΛΩΛ για το ασυνάρητο σχόλιο που εξισώνει την πρόταση της πωλήτριας με την βία κατά των γυναικών. Δεν της ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕ κανείς να φορέσει το medium, ούτε την ΈΚΡΙΝΕ κανείς χαλάρωσε λιγάκι. Το ότι η ίδια έχει κομπλεξ και πήρε προσωπικά μία πρόταση για το νουμερο ενός ρούχου απλά αποδεικνύει ότι ζει κι αυτή σε ένα πατριαχικό, χοντροφοβικό πλαίσιο που η αξία της εξαρταται από το νούμερο της. Αν εγώ ήθελα κοτόπουλο και ο σερβιτόρος μου προτεινε ψάρι, δε θα έλεγε κανείς οτι επεμβαίνει στη ζωή μου οπότε είναι γελοίο που ισχυρίζεσαι κάτι τέτοιο.
        Όσο για τις μισογυνικές αηδίες που αναπαράγεις, αν δεν μπορεις να καταλάβεις την εννοια της συναίνεσης δε μπορουμε να σε βοηθήσουμε. Ειναι μια πραγματικά πάρα πολύ απλή έννοια. Την πατριαρχία δε θα την κερδίσουμε κάνοντας το αντίθετο από αυτο που λέει (άλλωστε κι αυτή αντιφατικά πράγματα μας συμβουλεύει να κάνουμε) θα την κερδίσουμε απλά βγαίνοντας απο το παιχνίδι.

        Μου αρέσει!

      • you know fatphobia exists.αν ηθελε βοηθεια να διαλεξει μεγεθος θα το ελεγε.η πωλητρια δεν χρειαζοταν να της προτεινει το «σωστο για το σωμα της» μεγεθος,γιατι απλα της υπενθυμιζει την ελειψη αυτοδιαθεσης πανω στο ιδιο της το σωμα.αυτη μπορουσε να απαντησει «το σχολιο σου με εκανε να αισθανθω πολυ αβολα» η αν ηθελε οπωσδηποτε να απαντησει επιθετικα (που ειναι κομπλε) «δε με ενδιαφερει η γνωμη σου.σκασε.».το σχολιο για το μισθο της πωλητριας φουλ ασχημο μη τη δικαιολογειτε ρε χαζ@.χουρρφεμ παραδεξου καμια φορα οτι κανεις λαθη τζιζους «Ποσο κομπλεξικό πρέπει να είναι κάποιος για να νομίζει ότι είναι κακεντρεχές σχόλιο να του λένε ποιο νούμερο χρειάζεται ακομα και αν κάνουν λάθος?» γουαου σχεδον ξεχασα οτι εχεις φεμινιστικο μπλογκ.ξεκολα λιγο ανεβαζεις γενικα ποιοτηκο περιεχομενο αλλα η ανωριμοτητα που βγαζεις στα σχολια ξενερωνει και στερει απο τη συζητηση ουσιαστηκο ινπουτ απο σενα ρε βλακα.

        Μου αρέσει!

      • Κοίτα να δεις πως εκδηλώνεις μόν@ σου τη δική σου χοντροφοβία: λες οτι η χοντροφοβία υπάρχει και το συνδέεις με το να σου λέει καποια ότι χρειάζεσαι μεγαλύτερο νούμερο. Χοντροφοβία όμως δεν είναι να σου υπενθυμίζουν το σωματικό σου μέγεθος το οποίο εσύ προσπαθείς να προσποιηθείς ότι ειναι μικρότερο αλλά να το αξιολογούν αρνητικά σε σχέση με το αδύνατο σώμα. Η Ζορμπά με το γεγονός οτι ΘΙΧΤΗΚΕ επειδή της υπενθύμισαν ότι δεν είναι xs, απλά δείχνει οτι η ίδια έχει αποδεχτεί πως ένα μεγαλύτερο νούμερο θεωρείται υποβιβαστικό για την ίδια, έχει δηλαδή εσωτερικεύσει (όπως κι εσύ) την χοντροφοβία. Η Χοντροφοβία συνίσταται στον χλευασμό όσων δεν ειναι extra small, αντίθεται η αποδοχή ότι δεν έίναι όλες λεπτοκαμωμένες μπορεί να είναι και body positive. Το πάχος είναι ένα ουδέτερο μέγεθος, είναι η χοντροφοβία που το αξιολογεί αρνητικά. Η πωλήτρια έκανε μια ουδέτερ παρατήρηση την οποία η Ζορμπά ερμήνευσε ως επίθεση γιατί η ίδια θεωρεί το πάχος προσβλητικό.

        Όσον αφορα τον τρόπου που χρησιμοποιείς την λέξη «αυτοδιάθεση», you keep using this word, I don’t think it means what you think it means. Σταμάτα να γελοιοποιείσαι, it’s embarrassing.

        Μου αρέσει!

  2. Με την ίδια επιχειρματολογία μπορείς να απαγορέψεις κάθε είδους σάτυρα, απο σάτυρα στον Χριστιανισμό (που πάντοτε γίνεται απο άθεους ή νεοειδωλολάτρες) και που έχει διώξεις μέχρι και σήμερα στα μουσουλμανικά κράτη και μετράει εκατοντάδες εκατομμύρια νεκρούς στην πορεία της ιστορίας, μέχρι αστείο για τους λευκούς. Η άποψή σου για το τι είναι σάτυρα και τι όχι είναι ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ως εκ τούτου δεν μπορεί να βγει νόμος με το τι επιτρέπεται και τι όχι στο χιούμορ αφού το χιούμορ είναι υποκειμενικό, αυτό που κυρρήτεις είναι φασισμός (λογοκρισία στο χιούμορ) και δίκαια σε λένε φεμινάζι.

    Μου αρέσει!

    • Μπλαμπλαμπλα ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ μπλαπλαμπλα ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ μπλαμπλαμπα ΦΑΣΙΣΜΟΣ. Το κασικό rant άνδρα που είναι πολύ ηλίθιος και πολύ μισογύνης για να καταλάβει οτι η κριτική στο χιούμορ είναι κι αυτή -GUESS WHAT- Ελευθερία του λόγου βρε κουτό!

      Αρέσει σε 1 άτομο

    • Πωπω τι σοβαρά προβλήματα που έχει ο κόσμος που μπαίνει σε φεμινιστικές σελίδες γιατί τον τρώει να σχολιάσει, μιλάμε τραβάτε τρελά ζόρια. Και που να δείτε όταν θα σφίξουν τα πράγματα, τώρα είναι ακόμα η αρχή που λέτε ενα αστείο και απλά σας την λένε 2-3, σύντομα θα αρχίσουν να πέφτουν και χλέπες

      Μου αρέσει!

Σχολιάστε