Όταν ο παππούς μου και αργότερα η γιαγιά μου ήταν στα τελευταία τους, ο πρώτος κατάκοιτος και η δεύτερη με άνοια, την φροντίδα τους ανέλαβαν οι δύο κόρες τους. Ο γιος τους όχι μόνο δεν ασχολήθηκε αλλά έδειχνε εξαιρετική αδιαφορία και συχνά πρωτοφανή σκληρότητα απεναντί τους μην κρύβοντας ότι τον κούραζε και τον ενοχλούσε η κατάστασή τους όποτε αναγκάζονταν να συνυπάρξουν. Όταν από την άλλη πλευρά της οικογένειάς μου η θεία μου ήταν στα τελευταία της ο γιός της την πήρε σπίτι του απρόθυμα, την φροντίδα της όμως ανέλαβε αποκλειστικά η γυναίκα του η οποία την περιέβαλε με αγάπη παρόλο που την γνώριζε ελάχιστα χρόνια ενώ ο ίδιος είπε «περιμένω να πεθάνει για να ανακουφιστώ κι εγώ κι αυτή».

Αυτό εννοούμε με τον όρο «θηλυκοποίηση της φροντίδας», μια πραγματικότητα όπου οι γυναίκες είναι αυτές που κατά κανόνα (κι αυτό σημαίνει όχι αποκλειστικά) αναλαμβάνουν τη φροντίδα τόσο των παιδιών όσο και των ηλικιωμένων γιατί η έμφυλη κοινωνικοποίηση τις κάνει αφενός να το θεωρούν χρέος τους και να κατακρίνονται δυσανάλογα όταν δεν το επιτελούν, και αφετέρου να αναπτύσσουν περισσότερη ενσυναισθησή προς τα ανήμπορα άτομα. Αυτό φυσικά δεν αφορά μόνο το επίπεδο των συναισθημάτων αλλά έχει μια πολύ υλική σημασία για την οικονομία καθώς μέσω της κοινωνικοποίησης αυτής οι γυναίκες επιτελούν ένα είδος άμισθης εργασίας που φυσικοποιείται και παρουσιάζεται ως μέρος της ανιδιοτελούς γυναικείας φύσης τους ενώ αξίζει χιλιάδες ευρώ και αποτελή στυλοβάτη του καπιταλισμού.

Θα έπρεπε να οραματιστούμε μια κοινωνία όπου το κόστος αυτό δεν θα το αναλαμβάνει κάθε μεμονωμένο νοικοκυριό αλλά θα επιμερίζεται στο σύνολο της κοινωνίας μέσω δομών που θα απαλλάσσουν τα μέλη της οικογένειας από το βάρος αυτό -δομών βέβαια που δεν θα βασίζονται πάλι αποκλειστικά σε γυναίκες γιατί κι αυτό είναι μέρος της θηλυκοποίησης της φροντίδας. Θα έπρεπε να απαιτούμε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι δε δημιουργούν οικογένεια, δεν κάνουν παιδιά ούτε διατηρούν επαφές με τοξικούς συγγενείς από φόβο ποιος θα τους γηροκομήσει στο τέλος της ζωής τους. Στη συγκεκριμένη καπιταλιστική και πατριαρχική πραγματικότητα όμως έχει σημασία να αναγνωρίσουμε πως ενώ το βάρος αυτό συχνά είναι όντως δυσβάσταχτο, οι γυναίκες κατά κανόνα το επωμίζονται αγόγγυστα.

Όσοι λοιπόν έσπευσαν να συμπάσχουν και να δικαιολογήσουν τον θύτη στο Πόρτο Χέλι καλά θα κάνουν πρώτα να αναρωτηθούν πόσες δολοφονίες θα είχαμε καθημερινά αν οι γυναίκες αποφάσιζαν να απαλλαχθούν με τον ίδιο τρόπο από το βάρος της φροντίδας τρίτων, να προβληματιστούν για το τι σημαίνει αυτό για τους έμφυλους ρόλους και την έμφυλη κοινωνικοποίηση και το ποιους εν τέλει ωφελεί. Καλό θα είναι επίσης όποιος μας προτρέπει να παντρευτούμε για να μην πεθάνουμε μόνες να αναλογιστεί ότι τίποτα δεν εγγυάται στις γυναίκες ότι ένας άντρας θα τις φροντίσει στην ομολογουμένως στατιστικά σπάνια περίπτωση που η υγεία τους χειροτερεύσει πριν τη δική του -την ίδια ώρα που το αντίστροφο εκλαμβάνεται ως δεδομένο.

Το περιστατικό στο Πόρτο Χέλι δε θα πρέπει να αναλύεται ξεχωριστά από τη συζήτηση για την έλλειψη δομών φροντίδας και την τάξη ούτε όμως θα πρέπει να συζητάται ξέχωρα από τη φεμινιστική συζήτηση περί θηλυκοποίησης της φροντίδας και της έμφυλης κοινωινκοποίησης -πραγματα που άλλωστε οφείλουν να είναι μέρος της ταξικής ανάλυσης αλλά πολύ βολικά παραβλέπονται από συντρόφια που πιστεύουν ότι το έμφυλο ανήκει σε μια ξεχωριστή σφαίρα, αυτή του «απλώς πολιτισμικού».

Δώστε λίγη βάση στο πώς η γυναίκα που παρατάει τα πάντα για να στηρίξει την καριέρα και τα όνειρα του συντρόφου της προβάλλεται ως πρότυπο καλής συζύγου και γυναικας αλλά ακόμα και τότε θεωρείται οτι τρώει τα δικά ΤΟΥ λεφτά. Η εκμετάλλευση της άμισθης εργασίας των γυναικών ειναι ακριβώς αυτο, να αφιερώνει τη ζωή της στηρίζοντας τις φιλοδοξίες του άντρα της απελευθερώνοντας του χρόνο και ενέργεια ώστε αυτός να εστιάσει απερίσπαστος εκεί και στο τέλος τα λεφτά και η επιτυχία να είναι δικά του και η γυναικα να εξαρτάται οικονομικά από τη δική του μεγαλοψυχία. Κι αν φυσικά στο ενδεχόμενο διαζύγιο διεκδικήσει το μερίδιο που της αναλογεί θα απαξιωθει ως αδίστακτη gold digger που κλέβει τα ξένα λεφτά του αθώου συζύγου τα οποία δεν αξίζει. Η συνεισφορά της σπάνια αναγνωρίζεται, ή οταν αναγνωρίζεται γίνεται απλά για να δώσει το παράδειγμα στις υπόλοιπες ως ένα άυλο πατριαρχικό cookie που όμως δε θα αξίζει ποτέ όσο η εργασία που η ίδια η γυναικα κατέβαλε.

Αλήθεια, πόσους συζύγους γνωρίζουμε που παράτησαν τα πάντα για να στηρίξουν τα πλάνα και τα όνειρα της συντρόφου τους? Είναι επειδη οι γυναίκες δεν έχουν τέτοιες φιλοδοξίες ή είναι επειδη είναι αυτές που αναμένεται να θυσιάζουν τις δικές τους στο βωμό της επιτυχίας του άντρα τους, επειδή αυτές κατασκευάζονται ως το κατεξοχήν υποκείμενο που θα ασχοληθεί με τα παιδιά και το νοικοκυριό -παιδιά και νοικοκυριό που θα ανήκουν και στους δύο ενώ η επιτυχία θα ανήκει μονο στον άντρα?

Πατριαρχία: Θα διδάξουμε τα κορίτσια από μωρά οτι αυτό που μπορούν να γίνον είναι παιχνιδιαρικα, στοργικά, ονειροπόλες «γατουλες» που ασχολούνται με το νοικοκυριό και το φαγητό και τα αγόρια ότι οφείλουν να γίνουν περιπετειώδη, πρακτικά, αγωνιστικά και ριψοκίνδυνα που σκαμπάζουν από τεχνολογία

Επίσης πατριαρχια: Τα δύο φύλα ειναι διαφορετικά ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ τους, δεν φταίει καμία πατριαρχία που τα κορίτσια ειναι ΕΚ ΦΥΣΕΩΣ παθητικές και καλές στο νοικοκυρία και την ανατροφή των παιδιών ενώ οι άντρες είναι ενεργητικά και καλά με τη τεχνολογία και την άσκηση εξουσίας. Απλά ΤΥΧΑΙΝΕΙ οι άντρες να είναι πιο διεκδικητικοί και να έχουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, είναι το WIRING στον εγκέφαλό τους διαφορετικό!!!!11

Δεν είναι βέβαια μόνο τα παιχνίδια που εκπαιδεύουν τα φύλα να συμπεριφέρονται διαφορετικά και να αναπτυσσουν διαφορετικά προσοντα, δεξιότητες, φιλοδοξίες. Είναι και πως οι ίδιες οι αναλυτικές κατηγορίες που εχουμε διαθέσιμες για να τα περιγράψουμε, οι ίδιες οι αναπαραστάσεις που έχουμε για τα αγόρια και τα κορίτσια μας οδηγούν να τους συμπεριφερομαστε διαφορετικά και να τα καθοδηγούμε ώστε να γίνονται ακριβώς αυτό που περιμένουμε, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Είναι οτι οι λέξεις που χρησιμοποίησε το Jumbo για να τα περιγράψει είναι και αυτές που θέτουν τα πρότυπα της θηλυκότητας και της αρρενωπότητας και τα όρια του διανοητού για κάθε φύλο.

Tόσο πολύ έχουν ταυτιστεί οι γυναίκες με την οικιακή έργασία που κάθε προσπάθεια να διδαχθούν και οι άντρες αυτές τις βασικές δεξιότητες ισούται με την εκθήλυνση και άρα με τον ευνουχισμό. Το οτι ο ανδρισμός είναι τόσο ευθραυστος που να απειλείται από ένα σίδερο ή μια σκούπα είναι από μόνο του ενδεικτικό του πόσο κοινωνικά κατασκευασμένος είναι. Το οτι και ορισμένες γυναίκες αγχώνονται ότι θα χαθούν οι έμφυλοι ρόλοι και άρα οι «πραγματικοί άντρες» είναι ενδεικτικό όχι μόνο του πόσο βαθιά οι γυναικες εσωτερικεύουν τα έμφυλα αυτά στερεότυπα ώστε να γοητεύονται μόνο από «βαρβάτα αρσενκά» αλλά και του πώς κατα βάθος νιώθουν πως αν οι άντρες μάθουν να κάνουν τις δουλειές μόνες τους η δική τους αξία και χρησιμότητα θα μειωθεί και άρα οι άντρες δε θα έχουν κίνητρο να τις επιλέξουν. Η πατριαρχία τις διδάσκει πως η θηλυκότητα ταυτίζεται με τις ίδιες ως φροντιστικά υποκείμενα, ταυτόχρονα όμως ο καπιταλισμός στηρίζεται στην άμισθη εκμετάλλευση της οικιακής εργασίας τους και έτσι είναι λογικό να γνωρίζουν, υποσυνείδητα έστω, πως αν χαθούν αυτοί οι ρόλοι η σύμβαση στην οποία στηρίζεται ο (παραδοσιακός) γάμος θα καταρρεύσει. Ο τρόπος που οι λέξεις «νοικοκυρά» και «μοδίστρα» χρησιμοποιούνται έτσι υποτιμητικά θα έπρεπε κανονικα να το κάνει εμφανές ως ο γυναικείος αυτος ρόλος στον γάμο θα θεωρείται πάντα υποδεέστερος και όχι μια ισότιμοι ανταλλαγή.


Ενδιαφέρον παρουσιάζει ως συνήθως το πώς οι Μουσουλμάνοι άντρες θεωρείται πως παραμένουν πάντα πιο κοντά στα πρότυπα της αρρενωπότητας και άρα πιο κοντα στην «φύση» από ό,τι οι «εκφυλισμένοι» Δυτικοί άντρες που ασπάζονται προοδευτικές ιδέες, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται με ένα μείγμα φόβου αλλά και θαυμασμού. Ο Μουσουλμάνος παρουσιάζεται πάντα με ένα βαθμό ζήλειας ακριβώς επειδή ξέρει να διατηρεί τους έμφυλους ρόλους καλύτερα από τον Δυτικό άντρα και άρα ξέρει να κρατάει τις γυναίκες του σε τάξη αλλά και να ελκύει τάχα τις λευκές γυναίκες με την «αυθεντική» και ακατέργαστη αρρενωπότητά του. Η Ισλαμοφοβία εμπεριέχει ταυτόχρονα φόβο και φθόνο για τον Μουσουλμάνο άντρα.

H κατασκευή της γυναίκας ως το υποκείμενο αυτό που είναι αποκλειστικα υπεύθυνο για το νοικοκυριό ξεκινά από πολύ  νωρίς, από την παιδική ήδη ηλικία όταν τα κοριτσάκια καλούνται να βοηθάνε την μαμά την ώρα που τα αγοράκια παίζουν. Εδώ γνωστός ψυχολόγος συμβουλεύει στην τηλεόραση τους γονείς κατά τη διάρκεια της κοινωνικής απομόνωσης να αφήνουν τα παιδιά να παίζουν ενώ ξεχωρίζει τα κορίτσια παρατηρώντας ότι αυτά μπορούν να αρχίσουν να βοηθάνε στις δουλειές του σπιτιού. Ετσι οι γυναίκες συνηθίζουν την εικόνα των ίδιων να πλένουν τα πιάτα ενώ οι άντρες αράζουν με αποτέλεσμα σε μεγαλύτερες ηλικίες να είναι αυτές που θα κάνουν τις περισσότερες δουλειές στο δικό τους νοικοκυριό ακομα και αν συγκατοικούν με έναν άντρα. Η εκπαίδευση τους από μικρές θα τις οδηγήσει στο να μην αμφισβητούν αυτή την αδικία.

Ο Γιώργος δε βλέπει κάτι λάθος με αυτό. Το θεωρεί έναν αποδεκτό καταμερισμό εργασίας. Ο καθένας τα δικά του, δηλαδή οι άντρες σπουδές και δουλειά, αποκτώντας γνώσεις, χρήματα και εξουσία, και οι γυναίκες στο σπίτι να τους υπηρετούν τσάμπα. Ο Γιώργος όπως πολλοί άντρες πήγε από το σπίτι της μάνας του στο δικό του σπίτι με την κοπέλα του και έτσι δεν χρειάστηκε ποτέ να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του, θα το κάνει πάντα μια γυναίκα γι αυτόν. Δεν θεωρεί ότι το νοικοκυριό είναι μια βασική ανθρώπινη δεξιότητα, θα είναι μονο αν μείνει μόνος του, στην οποία περίπτωση το πιθανότερο είναι να πνιγεί στην βρόμα μέχρι να βρει την επόμενη γυναικα που θα καθαρίζει γι αυτόν –ίσως μάλιστα να βιαστεί να την βρεί επειδή το έλειψαν τα φρεσκοπλυμένα σεντόνια και το σπιτικό φαγητό.

Κι ακόμα και αν η γυναικα του σπουδαζει και δουλεύει κι η ίδια, η δική του ανικανότητα και απροθυμία θα την οδηγούν στο να αναλαμβάνει εκείνη τις δουλειές ή εναλλακτικά να του αναθέτει κάθε μερα εργασίες και να τον εκπαιδεύει σε βασικές δουλειές ξοδεύοντας πάλι τον δικό της χρόνο και την δική της υπομονή και συχνά να καταλήγει στο «άστο, θα το κάνω εγώ». Και κάπως έτσι οι γυναικες καταλήγουν να έχουν λιγότερο χρόνο για τον εαυτό τους προς όφελος των αντρών που μπορούν να αφιερώνουν αυτή την περίσσια χρόνου στην δική τους δουλειά, χτίζοντας την δική τους καριέρα και την δική τους περιουσία.

Ένα βραβείο πρωτοτυπίας και δημιουργικότητας στη διαφήμιση του Πλαισίου που απευθυνόμενη στο γυναικείο κοινό χρησιμοποιεί το κλισέ της ομορφιάς «μέσα και έξω» μόνο που -PLOT TWIST- το μέσα αναφέρεται στην καθαριότητα του σπιτιού, όχι σε καμία «πνευματική καλλιέργεια» όπως θα έκανε κανένας γραφικός για να πουλήσει κανέναν βιβλίο.

Οι επιταγές της πατριαρχίας προς την σύγχρονη θηλυκότητα είναι η «άψογη εμφάνιση» και η οικιακή εργασία και εδώ πλασάρωνται και τα δύο ως «ομορφιά». Η γυναίκα που δεν έχει τα χρήματα, τον χρόνο και την ενέργεια για να επιτελέσει τις υποχρεώσεις της ταυτίζεται εδώ με την «ασχήμια» για έξτρα ψυχολογική πίεση στην κουρασμένη εργαζόμενη γυναικά ή/και νοικοκυρά. Η διαφημίσεις με λίγα λόγια μας negάρουν αποκαλώντας μας έμμεσα άσχημες (ή αποτυχημέν@ς, ή βαρετ@ς κ.ο.κ.) και μετά περιμένουν να κάνουμε την «ελύθερη» επιλογή να ανταποκριθούμε ή όχι στο κάλεσμά τους.